BİRLİKTE ÖĞRENMEK, BİRLİKTE BÜYÜMEK: SOSYAL-DUYGUSAL ÖĞRENMENİN GÜCÜ

BİRLİKTE ÖĞRENMEK, BİRLİKTE BÜYÜMEK: SOSYAL-DUYGUSAL ÖĞRENMENİN GÜCÜ

Biz insanlar sosyal varlıklar olarak çevremizle sürekli olarak etkileşim içerisinde olmak durumundayız. Bu sebeple doğduğumuz andan itibaren fiziksel bir gelişim gösterdiğimiz gibi sosyal yaşamda var olabilmek için de sosyal ve duygusal açıdan da gelişim göstermemiz gerekmektedir. Bu noktada devreye sosyal duygusal öğrenme becerileri girmektedir. Sosyal duygusal öğrenme becerileri; sağlıklı benlik algısı geliştirme, duyguları tanıma ve yönetme, çevreye ilişkin duyarlılık geliştirme, insanları önemseme, sorumlu kararlar alma, zorlu durumlarla etkili bir biçimde başa çıkma gibi insanın kişisel ve sosyal anlamda daha iyi bir hayat sürmesini destekleyen beceriler olarak ifade edilebilir. İnsanın sosyal ve duygusal dünyası ve sağlıklı bir sosyal yaşamın inşası açısından kritik bir role sahip olan sosyal duygusal öğrenme becerileri ile ilgili üzerine düşünülmesi gereken iki soru gündeme gelmektedir. Birincisi, kendimin ne kadar farkındayım; ikincisi ise çevreme dair farkındalığım ne düzeyde. Zira her ikisi de birbirini desteklemenin yanında birlikte yaşam kültürünü canlı ve mümkün kılan referansları barındırmaktadır.

Kişinin kendine dair farkındalığı alan yazında daha çok özfarkındalık kavramı ile tanımlanırken başkalarının duygu, düşünce ve perspektiflerinin anlaşılması ise sosyal farkındalık kavramı ile ifade edilmektedir. Bir anlamda sosyal farkındalık, sözlü iletişimin de ötesinde diğer insanların çeşitli koşullar altındaki duygularını anlama, içinde bulunulan koşullara uyum sağlama, esneyebilme ve davranışlarını düzenleme becerisi olarak tanımlanabilir (Van Huynh, 2018). Bu bağlamda toplumsal yaşamda kişinin kendini ve çevresini fark etmesi, anlaması, anladığını hissettirmesi ve doğru tepkiler verebilmesi tüm sosyal ortamlarda özellikle de çocukların aynı mekânı paylaştığı okul gibi eğitim ortamlarında ayrıca önemlidir. Eğitim sisteminde tüm çocukların farklı yönleri ve ihtiyaçlarıyla biricik olduğu düşünüldüğünde bireysel gelişimleri ve sosyal kabulü ancak bu kavramların içselleştirilmesi ile mümkün görünmektedir.

Özel gereksinimli çocuklar, daha farklı öğrenen ve gereksinimleri çeşitlenmiş çocuklar olmakla birlikte bu durumun onların eksikliği olarak yorumlanması doğru bir yaklaşım olmayacaktır.  Farklı eğitim ortamlarında yapılan araştırmalar aslında özel gereksinimli çocuklarla ilgili önyargıların bu konudaki bilgi ve bilinç düzeyinin yeterli olmamasından kaynaklı olduğunu ortaya koymaktadır (Siperstein ve ark., 2007). Buradan hareketle bireylerin duygusal ve sosyal beceriler kazanmasını destekleyen öğrenme modelleri bir ihtiyacın karşılığı olarak değerlendirilebilir. Sosyal-duygusal öğrenme (SDÖ) modeli bu açıdan gerek özel gereksinimli gerekse tipik gelişim gösteren çocuklar için sosyal ve duygusal yeterlilikleri desteklemenin yanı sıra, sağlıklı ve mutlu bir yaşamın temel unsurlarından birini de oluşturmaktadır (Burke, 2002; Zins ve Wagner, 1997). SDÖ, duyguları tanıma ve yönetme, problemlerin etkili çözümü ve başkalarıyla olumlu ilişkiler kurma kapasitesi gibi yeterlilikleri kapsamında barındırır. Dolayısıyla davranış, duyuş ve bilişlerin tümünün gelişimi ön plandadır (Zins ve Elias, 2007).

CASEL (2005) tarafından hazırlanan raporda okul temelli önleyici ve müdahale edici hizmetlerde öğrencilerdeki problemli davranışlar azalırken akademik başarının artmasının yolu olarak sosyal ve duygusal öğrenmeye atıf yapılmakta ve 5 yeterlilik alanından bahsedilmektedir. Bunlar, özfarkındalık, özyönetim, sosyal farkındalık, ilişki geliştirme becerileri, sorumlu karar verme. CASEL modeline göre SDÖ kişisel ve kişilerarası olmak üzere iki düzeyde ele alınabilir. Kişisel düzey daha çok bireyin kendi duygularını fark etmesi ve düzenlemesine bakarken, kişiler arası düzey ise diğer bireylerin duygularını anlama, sağlıklı ilişki kurma ve sorumlu karar alma becerilerini bünyesinde barındırmaktadır (Zins ve ark., 2004).

Kişisel Düzey	Kişiler Arası Düzey
Özfarkındalık	Sosyal Farkındalık
Özyönetim	İlişki Geliştirme Becerileri
Sorumlu Karar Alma	Sorumlu Karar Alma
İlişki Geliştirme Becerileri	İlişki Geliştirme Becerileri
Sosyal Farkındalık	Sosyal Farkındalık

Özel gereksinimli çocuklarımız için sosyal ve duygusal öğrenme süreci bu açıdan bir fırsat olarak değerlendirilmektedir. Esasında “Küçük Farklılıklar Büyük Benzerlikler: Tipik Gelişim Gösteren Öğrencilerin Özel Gereksinimli Akranlarına Yönelik Sosyal Kabul Müdahale Programının Geliştirilmesi Uygulanması ve Değerlendirilmesi” isimli projemiz ile yapılmak istenen de tam olarak budur. Projenin temel amacı öğrencilerin farkındalık düzeylerinin artırılarak sosyal ve duygusal öğrenme süreçlerinde bir anlamda yaşam alanları olan okul ortamlarını farklılıklarla beraber daha zengin, kabul edilebilir ve sürdürülebilir ortamlara dönüştürmektedir. Böylece tüm öğrenciler küçük farklılıklardan ziyade büyük benzerlikleri fark etmiş olacağı gibi sosyal kabul ile de daha kapsayıcı bir öğrenme süreçlerine dahil olmuş olacaklardır. Bu kazanım ise bireysel bir kazanım olmanın çok ötesinde toplumsal açıdan makro düzeyde bir kazanım olarak düşünülebilir. Dolayısıyla eğitim süreçlerindeki sosyal kabul, devamında toplumsal dayanışmayı da güçlendireceği için ayrımcılığı da azaltarak kapsayıcılığı ve sosyal içermeyi öne çıkaracaktır. Projemizin de temel motivasyonu zaten bu toplumsal çıktıyı elde edebilmek üzerinedir.

KAYNAKÇA

Burke, R.W. (2002). Social and emotional education in the classroom. Kapa Delta Pi Record, 38(3), 108-111.

CASEL (2005). Safe and sound: an educational leader’s guide to evidence-based social and emotional learning (SEL) Programs. Chicago. Retrieved from https://casel.org/wp-content/ uploads/2016/06/safe-and-sound-il-edition.pdf

Siperstein, G. N., Parker, R. C., Norins, J., & Widaman, K. (2007). Social acceptance and attitude change: Fifty years of research on intellectual and developmental disabilities. Review of Disability Studies: An International Journal, 3(3), 13-26.

van Huynh, A. P. D. S. (2018). Social Awareness and Responsible Decision Making of Students in Grade 4 and 5 in Vietnam. Journal of Education and Human Development, 7(4) 7-15. https://doi.org/10.15640/jehd.v7n4a2.

Zins, J. E., & Elias, M. J. (2007). Social and emotional learning: Promoting the development of all students. Journal of Educational and Psychological Consultation, 17(2-3), 233-255.

Zins, J. E., Bloodworth, M. R., Weissberg, R. P. ve Walberg, H. J. (2004). The Scientific base linking social and emotional learning to school success. Journal of Educational and Psychological Consultation, 17(2&3), 191-210.

Zins, J.E., & Wagner, D.I. (1997). Educating children and youth for psychological competence. In R.J. Illback ve C.T. Cobb (Eds.), Integrated services for children and families: Opportunities for psychological practice (pp.137-156). Washington, DC: American Psychological Association